Wilanowskie miejsca pamięci

Tekst ten został przygotowany w oparciu o książkę Pana Krzysztofa Kanabusa "Wilanowskie miejsca pamięci". Oczywiście nie będzie to przedruk z książki, a luźny zbiór informacji i przewodnik po miejscach pamięci w Wilanowie i okolicach.

Pomnik Bitwy Raszyńskiej

Dla miłośników historii spacer zaczęłabym od parku w Wilanowie gdzie w północnej jego części gdzie na sztucznie usypanej wyspie do której prowadzi grobla znajduje się Pomnik Bitwy Raszyńskiej - pomnik ten upamiętnia bitwę stoczoną podczas wojny prowadzonej przez Cesarstwo Austriackie z Księstwem Warszawskim (1809r.). Fundatorami tego pomnika byli Potoccy Stanisław Kostka i jego żona Aleksandra z Lubomirskich. Warto wspomnieć że pomnik upamiętnia także śmierć kapitana Adama Burskiego, który został ranny pod Piasecznem atakując zza Wisły wojska austriackie. Wiadomo że rannego kapitana przewieziono do Wilanowa gdzie zmarł 3 czerwca 1809 roku.

Wilanów a Powstanie Styczniowe (1863r.)

Miejscem poświęconym Powstańcom Styczniowym jest Krzyż stojący na Powsinku przy skrzyżowaniu dzisiejszych ulic Zygmunta Vogla i Koralowej. W tym miejscu 15 grudnia 1864 roku powieszono powstańców styczniowych: Kazimierza Olesińskiego oraz braci Biernackich - Józefa i Wincentego.

Kolejną pamiątką po Powstaniu styczniowym jest tablica pamiątkowa wmurowana w ścianę zewnętrzną kaplicy cmentarnej na cmentarzu parafialnym w Wilanowie. Tablica pochodzi z 1928 roku a ufundowana została przez mieszkańców Wilanowa. Odsłonięcia tablicy podczas uroczystości poświęcenia jej dokonał miejscowy proboszcz ksiądz Bolesław Kietliński. Tablica ta była ważna dla mieszkańców. To tutaj w latach 30-tych XX wieku odbywały się uroczystości patriotyczne, a 3 Maja 1939 roku odbyła się duża manifestacja patriotyczna podczas której ówcześni mieszkańcy Wilanowa protestowali przeciw żądaniom Niemiec.

Na wilanowskim cmentarzu znajduje się także:

- epitafium Franciszka Szelągowskiego Powstańca Styczniowego. Epitafium w formie tablicy nagrobnej jest także wmurowana w ścianę kaplicy cmentarnej.

- grób Juliana Karniewskiego Powstańca Styczniowego - to on wziął na siebie całą odpowiedzialność za zorganizowanie i przerzut nielegalnego transportu broni dla powstańców styczniowych stacjonujących w lasach należących do dóbr Augusta Potockiego. Za co został osadzony w Cytadeli Warszawskiej, a potem zesłany na Sybir.

Postacią zaangażowana walkę o niepodległość w czasie Powstania Styczniowego był ksiądz Antoni Stelmaszczyk. Parafię Wilanowską objął on 28 grudnia 1860 roku. I był bardzo zaangażowany w pomoc Powstańcom. Epitafium upamiętniające jego osobę znajduje się w lewej kruchcie kościoła świętej Anny w Wilanowie.

Wilanów a II wojna światowa

Na wilanowskim cmentarzu przy głównej alei po prawej stronie znajdują się groby żołnierzy poległych w czasie drugiej wojny światowej praktycznie na jej początku - większość zginęła 18 września 1939 roku. Drugiej części kwatery wojskowej znajdują się groby żołnierze Armii Krajowej, którzy polegli w czasie Powstania Warszawskiego w Wilanowie oraz w jego okolicach.

W Zespole szkół przy ul. Wiertniczej 26 w Wilanowie znajduje się tablica upamiętniająca Adama Worobczuka - zasłużonego kierownica szkoły Wilanowie w latach 1926-1940. Adam Worobczuk za swą działalność wbrew okupantowi został zamordowany przez hitlerowców w Palmirach w 1940 roku.

Warto wspomnieć że na terenie Wilanowa znajdował się obóz jeniecki. Na zapleczu posesji położonej przy ulicy Biedronki 58 znajduje się obelisk upamiętniający i jeńców radzieckich oraz Żydów i Polaków, których hitlerowcy uśmiercili głodem w 1943 roku.

Skoro jesteśmy przy roku 1943 to 26 września 1943 roku odbyła się akcja Wilanów. Na pamiątkę tego wydarzenia w budynku restauracji Wilanów znajdujące się naprzeciwko kościoła umieszczono tablicę poświęcona temu wydarzeniu.

Warto wspomnieć że na zewnętrznej południowej ścianie kościoła świętej Anny w Wilanowie znajduje się tablica upamiętniająca poległych i zamordowanych żołnierzy AK, którzy walczyli o niepodległość Polski w latach 1939-1944.

W pobliżu obecnego budynku urzędu dzielnicy Wilanów u zbiegu ulic Klimczaka i przyczółkowej znajduje się Obelisk upamiętniający 67 Żydów zamordowanych w Kopciówce przez hitlerowców.

Kolejne miejsce pamięci dotyczy powstańców Warszawskich. Jest to tablica znajdująca się w parku wilanowskim na murze oporowym przy zejściu z tarasu górnego. Tablica ta poświęcona jest pamięci 26 powstańców Warszawy rozstrzelanych przez hitlerowców 2 i 18 sierpnia 1944 roku w parku wilanowskim.

Jeśli chodzi o miejsca pamięci związane z Powstaniem Warszawskim na terenie Wilanowa to kolejne miejsce jest Obelisk przy cmentarzu wilanowskim - przy głównej bramie po prawej stronie. Upamiętnia on wydarzenia z sierpnia 1944 roku, kiedy to oddziały powstańcze armii krajowej przebijały się z lasów chojnowskich przez kordon wojsk niemieckich W Kabatach Ursynowie i Wilanowie na Sadybę. W walkach powstańczych zginęli między innymi dowódca odsieczy podpułkownik Mieczysław Sokołowski "Grzymała" i cichociemny kapitan Julian Kozłowski "Cichy" z Sadyby.

Ostatnim miejscem o którym chce wspomnieć jest obelisk upamiętniający żołnierzy 14 pułku Piechoty Ludowego Wojska Polskiego. Znajduje on się na ulicy Stanisława Kostki Potockiego naprzeciwko budynku Kuźni Wilanowskiej. Miejsce to upamiętnia wydarzenia z stycznia 1945 roku, kiedy to 14 Pułk wykonał natarcia na wojska hitlerowskie, co uniemożliwiło im wysadzenie w powietrze Belwederu.

Dla zainteresowanych bardziej tematem zapraszam do lektury książki Pana Krzysztofa Kanabusa. Jest tam szersze omówienie tematu a także wskazanie miejsc pamięci w pobliskim Powsinie czy w Wolicy.